Στα τέλη του 2009, η ελληνική κοινωνία, έκπληκτη, βρέθηκε αντιμέτωπη με το πρόβλημα του δημοσίου χρέους. Έκπληκτη και απροετοίμαστη να το αντιληφθεί, να κατανοήσει τους οικονομικούς μηχανισμούς λειτουργίας του και πολύ περισσότερο, να το αντιμετωπίσει και να το διορθώσει.

Έκπληκτοι, ξαφνιασμένοι και σαστισμένοι με τα όσα αποκαλύπτονταν, έδειξαν να είναι όλοι: Το σύνολο σχεδόν των πολιτών και των δημοσιογράφων, ένας μεγάλος αριθμός πολιτικών, αλλά ακόμη και η πλειοψηφία των οικονομολόγων - ακαδημαϊκών.

Επί δεκαετίες, η ελληνική κοινωνία ζούσε αγνοώντας, αδιαφορώντας, ή απλά, αρνούμενη να δει, το οικονομικό πρόβλημα του χρέους που αυξάνονταν απειλητικά και το οποίο μοιραία, αργά ή γρήγορα, θα την έπνιγε.

Την ευθύνη για την άγνοια και τη μη προετοιμασία της κοινωνίας, έχουν κυρίως οι πολιτικοί και οι ακαδημαϊκοί. Όφειλαν και να γνωρίζουν, να έχουν προειδοποιήσει για την επερχόμενη καταστροφή, αλλά και να έχουν προετοιμάσει τους πολίτες για το τί θα μπορούσε να συμβεί στην κοινωνία, εφ’ όσον τελικά προκαλούνταν πρόβλημα “δυσβάστακτου” χρέους.

Οι πολιτικοί, όχι απλά απέφυγαν να μιλήσουν στο λαό και να τον οδηγήσουν σε πιο σωστές ή και λογικές πρακτικές, αλλά μάλιστα -όταν η κατάσταση έδειχνε να έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο- κατέληξαν ακόμη και να αποκρύψουν τα πραγματικά στοιχεία των οικονομικών του Κράτους. Οι ακαδημαϊκοί, βολεμένοι μέσα σε “ήρεμες πρακτικές” και στη νοοτροπία ενός άρρωστου εκπαιδευτικού συστήματος, είτε αδιαφόρησαν, είτε -ακόμη χειρότερα- δεν αντιλήφθηκαν τον κυκλώνα που ερχόταν να σαρώσει τη χώρα.

Το ερώτημα "πού πήγαν τα λεφτά" και πώς δημιουργήθηκε αυτό το τεράστιο και δυσβάστακτο χρέος, απασχόλησε την ελληνική κοινωνία στο ξέσπασμα της κρίσης.
Στο ερώτημα αυτό, ο καθένας προσπάθησε να δώσει τη δική του απάντηση. Όμως οι περισσότερες από τις απαντήσεις που δόθηκαν ήταν αβασάνιστες, πρόχειρες και δημαγωγικές. Και κυρίως “χρωματισμένες” (παλιά ελληνική συνήθεια βλέπετε) από τη σκοπιά που εξυπηρετεί τον καθένα.

Οι χρωματισμένες απαντήσεις, δε δίνουν απάντηση στην ελληνική κοινωνία. Της δίνουν συνθήματα και της δημιουργούν ιδεοληψίες. Όμως, ούτε τα συνθήματα, ούτε και οι ιδεοληψίες βοηθούν στην κατανόηση των αιτιών της βαθιάς σημερινής κρίσης μας. Και πώς θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε μία κρίση όταν δε γνωρίζουμε τα αίτιά της;

Στη σειρά των άρθρων που ξεκινούμε να δημοσιεύουμε από σήμερα, κάνουμε κάτι πολύ απλό. Αναλύουμε τους Προϋπολογισμούς και άλλους εθνικούς λογαριασμούς, για την περίοδο 1960 - 2011. Κάτι τέτοιο δεν έχει επιχειρηθεί έως σήμερα στην Ελλάδα, παρά τις άπειρες συζητήσεις που έχουν γίνει για την προσπάθεια ανεύρεσης των αιτιών της κρίσης. Και αυτό επειδή ο έλληνας, αρέσκεται να συζητά, αλλά βαριέται και δε θέλει να ερευνά. Όμως, τελικά η έρευνα των αριθμών, είναι αυτή που σε οδηγεί στην “αχρωμάτιστη” αλήθεια.

Πώς δημιουργείται το κρατικό χρέος;

Το κρατικό χρέος δημιουργείται από τη συσσώρευση των ετησίων δημοσιονομικών ελλειμμάτων (των ελλειμμάτων από την εκτέλεση του Προϋπολογισμού).
Όταν το συσσωρευμένο χρέος είναι χαμηλό, όπως συνέβαινε στην Ελλάδα έως τα τέλη της δεκαετίας του 1970, η εμφάνιση δημοσιονομικών ελλειμμάτων, δεν αποτελεί πρόβλημα, αφού οι δαπάνες εξυπηρέτησής του κινούνται σε ανεκτά επίπεδα.
Το χρέος αρχίζει να γίνεται πρόβλημα, όταν φθάσει σε υψηλά επίπεδα. Τότε, οι δαπάνες εξυπηρέτησής του είναι υψηλές και δυσβάστακτες.
Όμως, σε μία περίοδο όπου το χρέος μίας χώρας είναι υψηλό, μπορεί ένα απρόβλεπτο γεγονός (μία φυσική καταστροφή, μία χρηματοοικονομική κρίση κλπ), να ανατρέψει την ισορροπία των εσόδων μίας χώρας και να δημιουργήσει ένα εξαιρετικά σημαντικό πρόβλημα στην εξυπηρέτησή του. Ιδίως μάλιστα όταν δεν έχουν ληφθεί πρόνοιες για την αντιμετώπιση τέτοιων έκτακτων γεγονότων, ή ακόμη χειρότερα, εάν οι πολιτικοί -μαθημένοι στα εύκολα- αρνηθούν να αναλάβουν το πολιτικό κόστος που συνεπάγεται η λήψη δύσκολων, πλην όμως απαραίτητων οικονομικών μέτρων.

Πώς δημιουργούνται τα δημοσιονομικά ελλείμματα;

Τα δημοσιονομικά ελλείμματα δημιουργούνται όταν οι δαπάνες ενός Κράτους είναι μεγαλύτερες από τα έσοδά του.
Τα δημοσιονομικά ελλείμματα είναι συνήθη (ίσως και απαραίτητα) στην πρώτη φάση ανάπτυξης της οικονομίας ενός Κράτους. Όταν δηλαδή το Κράτος θα πρέπει να επενδύσει σε υποδομές οι οποίες είναι απαραίτητες για τη λειτουργία και την ανάπτυξη της οικονομίας του.
Όταν τα ελλείμματα προέρχονται από “επενδυτικές” (παραγωγικές) δαπάνες, τότε τα ελλείμματα αυτά είναι “υγιή”, αρκεί βέβαια οι επενδύσεις να είναι οι κατάλληλες, αλλά και η χρηματοδότηση των ελλειμμάτων (δηλαδή ο δανεισμός) να γίνεται με υγιή και ενδεικνυόμενο τρόπο.
Όταν όμως τα ελλείμματα προκαλούνται από καταναλωτικές δαπάνες (μισθοί υπαλλήλων, σπατάλες στη λειτουργία του κράτους κλπ), τότε τα ελλείμματα αυτά μπορεί να δημιουργήσουν κινδύνους στο μέλλον.

Πώς δημιουργήθηκε και πώς γιγαντώθηκε το δημόσιο χρέος της Ελλάδας; Πώς προκλήθηκαν τα ελλείμματα στους Προϋπολογισμούς του Κράτους και τί είδους ελλείμματα ήταν αυτά;

Για να δώσουμε απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, αναλύσαμε τα μεγέθη των Προϋπολογισμών του Κράτους κατά το διάστημα 1960 έως και 2011, καθώς και πολλά άλλα στατιστικά στοιχεία.

Σήμερα, αλλά και κατά τις επόμενες μέρες θα υπάρξει μία σειρά άρθρων που θα αναλύει και θα επεξηγεί τα στοιχεία που μας οδήγησαν στο χείλος της χρεοκοπίας και που παράλληλα θα προτείνει λύσεις πολιτικής.


Τα κείμενα των άρθρων που θα ακολουθήσουν, αποτελούν ειδικές προσαρμογές κειμένων που περιλαμβάνονται στο βιβλίο μου “Η κατάρα του χρέους” που θα κυκλοφορήσει τον Οκτώβριο του 2011.

Δείτε το πρώτο άρθρο της μελέτης:
Πού πήγαν τα λεφτά; Τί αποκαλύπτει η ανάλυση των Προϋπολογισμών της περιόδου 1960-2011;