Αντινομίες του φορολογικού συστήματος και λάθη της φορολογικής πολιτικής

Συγκρίνοντας το καθεστώς της φορολογίας στην Ελλάδα με αυτό άλλων κρατών, επιβεβαιώνεται -για μία ακόμη φορά- ότι η χώρα μας είναι ένα “πολύ περίεργο” κράτος: Έχει το υψηλότερο ποσοστό “παραοικονομίας” και φοροδιαφυγής, το μικρότερο αριθμό φορολογούμενων (σα ποσοστό του συνολικού πληθυσμού ή του εργατικού δυναμικού), έχει τα υψηλότερα αφορολόγητα εισοδήματα και τους πιο υψηλούς έμμεσους φόρους. Κυρίως όμως, έχει το πιο μπερδεμένο φορολογικό σύστημα, το πιο πολυπληθές (και ενδεχόμενα και ...ανεπαρκές) σύστημα βεβαίωσης και συλλογής φόρων και τις πιο συχνές μεταβολές στη φορολογική νομοθεσία.
Μέσα απ’ όλες αυτές τις αντινομίες, δεν είναι απορίας άξιο, το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η χώρα που εμφάνισε τα μεγαλύτερα δημοσιονομικά ελλείμματα κατά την τριετία στην Ευρώπη και η χώρα με το υψηλότερο χρέος.

Τις τελευταίες μέρες αναπτύσσεται μία συζήτηση σχετικά με το ενδεχόμενο μείωσης του αφορολόγητου όριου που ισχύει έως σήμερα στην Ελλάδα, στα πλαίσια των νέων, ευρύτερων φορολογικών μεταβολών. Είναι τα όσα λέγονται σωστά; Είναι λανθασμένα; Πώς ακριβώς έχει η κατάσταση;

Με βάση τα στοιχεία μίας ομάδας 22 ευρωπαϊκών κρατών (τα στοιχεία αναφέρονται στην έκθεση του Institute for Research in Economic and Fiscal Studies (*) με τίτλο “Taxation in Europe - 2011” (**)), διαπιστώνεται ότι, η Ελλάδα είναι η χώρα με το υψηλότερο επιτρεπόμενο αφορολόγητο εισόδημα, τουλάχιστον μέχρι σήμερα. Έτσι, ένας πολίτης με φορολογητέο εισόδημα 12.000 ευρώ, δεν πληρώνει καθόλου φόρους, εφ’ όσον ζει στη χώρα μας.
Από τα διαθέσιμα στοιχεία διαπιστώνουμε ότι, η επόμενη χαμηλότερη φορολόγηση για το ποσό αυτό, συναντάται στο Λουξεμβούργο (€ 59), ενώ η υψηλότερο όλων επιβάλλεται στην Ολλανδία. Παράλληλα, διαπιστώνουμε ότι, χώρες οι οποίες έχουν προβλήματα ελλείμματος και χρέους, επιβάλλουν αρκετά υψηλή φορολογία για το συγκεκριμένο ποσό εισοδήματος: € 2.160 στην Πορτογαλία, € 2.880 στην Ισπανία και € 2.160 στην Ιταλία. (Δείτε συγκεντρωτικά στοιχεία των φορολογικών συντελεστών)
Παράλληλα και παρά το γεγονός ότι δεν έχουμε πλήρη στατιστικά, εκτιμάται ότι οι φοροαπαλλαγές που ισχύουν στην Ελλάδα, αυξάνουν ακόμη περισσότερο το τελικό αφορολόγητο εισόδημα για τον έλληνα φορολογούμενο.

Τα παραπάνω στοιχεία, αλλά και το σύνολο της ισχύουσας φορολογικής κλίμακας, μας οδηγούν στην παρακάτω κατάσταση:

- Εισοδήματα χαμηλότερα από τα αφορολόγητα όρια εμφάνισαν το 2009 στην εφορία 5.348.005 άτομα επί συνόλου 8.342.160 που υπέβαλαν δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος στις ΔΟΥ. Σχεδόν δύο στους τρεις πολίτες (ποσοστό 64,1% επί του συνόλου) δήλωσαν, δηλαδή, ετήσιο εισόδημα στο οποίο δεν αναλογεί φόρος και φυσικά δεν πλήρωσαν ούτε ένα ευρώ στην εφορία! Το συμπέρασμα αυτό, το οποίο προκύπτει από τη στατιστική επεξεργασία των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος που υπεβλήθησαν για το 2009 και είναι αποκαλυπτικό για την έκταση της φοροδιαφυγής στην Ελλάδα.
Μάλιστα, αν λάβουμε υπ’ όψη μας ότι, το αφορολόγητο όριο των 12.000 ευρώ αφορά στο “φορολογητέο” ποσό, ενώ στα περισσότερα από τα κράτη που περιλαμβάνονται στην ετήσια έκθεση του IREF, τα αναφερόμενα εισοδήματα αφορούν στα εισπραχθέντα ποσά, τότε η διαφορά σε σχέση με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη, γίνεται ακόμη μεγαλύτερη.
Με βάση τις ισχύουσες φοροαπαλλαγές, μπορεί να υπάρξει η περίπτωση να έχει ένα φυσικό πρόσωπο εισόδημα ύψους 18.000 ή 20.000 ευρώ και τελικά να καταλήγει να μην πληρώνει ούτε ένα ευρώ σε φόρους.

Βεβαίως, λαμβάνοντας υπ’ όψη και την έκταση της φοροδιαφυγής στους ελεύθερους επαγγελματίες, ή στην κατηγορία των εμποροβιοτεχνών, είναι εύκολα κατανοητό ότι μπορεί να υπάρχει κάποιος ελεύθερος επαγγελματίας, ο οποίος μπορεί να έχει εισόδημα αρκετές δεκάδες χιλιάδων ευρώ και τελικά να μην πληρώνει καθόλου φόρους και να ζει σε βάρος των “κορόιδων”, σε βάρος των συνεπώς φορολογούμενων και κυρίως σε βάρος των υπαλλήλων και των συνταξιούχων οι οποίοι δεν έχουν τη δυνατότητα απόκρυψης εισοδήματος.
Το ότι μεγάλο μέρος εργαζόμενων ως ελεύθεροι επαγγελματίες ή ως εμποροβιοτέχνες, ή σε άλλες κατηγορίες εργασίας οι οποίες τους επιτρέπουν να αποκρύβουν εισοδήματα, ζουν σε βάρος άλλων κατηγοριών πολιτών, αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα επεξεργασμένα στοιχεία του 2009, το ποσοστό συμμετοχής των μισθωτών και των συνταξιούχων στον συνολικό φόρο εισοδήματος (φυσικών και νομικών προσώπων) αυξήθηκε από 47,94% το 2008 σε 52,59% το 2009.

Και εάν θέλουμε να κάνουμε το διαχωρισμό ανάμεσα στο φυσικά πρόσωπα και μόνον, με βάση τα δηλωθέντα εισοδήματα κατά το 2009, τα φυσικά πρόσωπα πλήρωσαν φόρους ύψους 9.122 εκατ. ευρώ. Από τους φόρους αυτούς, τα 6.932 εκατ. (ή 76%  του συνόλου) πληρώθηκαν από μισθωτούς και συνταξιούχους και τα 2.190 εκατ. (ή 24% του συνόλου), πληρώθηκαν από τους λοιπούς φορολογούμενους.

Από τα παραπάνω, προκύπτουν δύο βασικά συμπεράσματα:

1) Λόγω του υφιστάμενου μέχρι σήμερα συνδυασμού της ύπαρξης ενός υψηλού (του υψηλότερου στην Ευρώπη) αφορολόγητου ορίου εισοδήματος και της τεράστιας φοροδιαφυγής, μόνον ένα μικρό ποσοστό των Ελλήνων καταβάλλουν φόρους. Παράλληλα, η ύπαρξη της φοροδιαφυγής έχει σαν αποτέλεσμα ώστε το συντριπτικό ποσοστό των φόρων των φυσικών προσώπων, να καταβάλλεται από την κατηγορία των μισθωτών και των συνταξιούχων.

2) Το σύστημα αυτό, βεβαίως δεν ήταν βιώσιμο και, πέραν της όξυνσης των αδικιών και των  ανισοτήτων που οδήγησαν την κοινωνία, τελικά οδήγησε σε μακροχρόνια καχεκτικό δημόσιο ταμείο, με αποτέλεσμα τη γνωστή διαπίστωση ότι, “η Ελλάδα είναι ένας χώρος με πλούσιους κατοίκους και φτωχό Κράτος”. Και τελικά, η κατάσταση αυτή οδήγησε στη σημερινή κατάρρευση και τους εντονότατους κινδύνους τους οποίους βιώνουμε.


Η αδικία την οποία υφίσταται ο πολίτης με (πραγματικό) χαμηλό εισόδημα στην Ελλάδα και ιδίως οι συνεπείς φορολογούμενοι και οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι, οξύνονται ακόμη περισσότερο με την επιβολή υψηλότατων έμμεσων φόρων.
Οι έμμεσοι φόροι (ΦΠΑ, ειδικοί φόροι κατανάλωσης, καθώς και κάθε άλλου είδους “τέλος” που συμπεριλαμβάνεται κυρίως σε παροχή υπηρεσιών) αποτελούν μία πάρα πολύ άδικη κατηγορία φόρων, αφού πλήττουν κυρίως αυτούς που έχουν χαμηλά εισοδήματα και που συνεπώς αποταμιεύουν λιγότερο και καταναλώνουν μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους.

Σε μία περίοδο κατά την οποία το Κράτος πρέπει να αυξήσει τα εισοδήματά του και με δεδομένο τον προκλητικά άδικα μικρό αριθμό πολιτών και εργαζόμενων που καταβάλλουν άμεσους φόρους, αιτιολογείται μία αύξηση του αριθμού των φορολογούμενων. Όμως, αυτό θα πρέπει να συνδυασθεί με μείωση των έμμεσων φόρων και κυρίως, με την αύξηση της αποτελεσματικότητας του Κράτους στον πόλεμο κατά της φοροδιαφυγής.

Βέβαια, μετά θα υπάρξει το ερώτημα του “γιατί η φοροδιαφυγή στην Ελλάδα είναι τόσο υψηλή”. Και η απάντηση εδώ έχει να κάνει τόσο με τη χαλαρότητα (και “επιλεκτικότητα”) των θεσμών του Κράτους, όσο κυρίως με το σπάταλο και αναποτελεσματικό χαρακτήρα του.
Δηλαδή, οι πολίτες προσπαθούν να αποφύγουν την πληρωμή των φόρων, επειδή ακριβώς οι θεσμοί είναι χαλαροί (ή και διεφθαρμένοι), ενώ παράλληλα διαπιστώνουν ότι το ίδιο το Κράτος λειτουργεί άδικα και σπάταλα. Και ότι τελικά, η παραγωγή (χαμηλής ποιότητας) υπηρεσιών από το Κράτος κοστίζει πανάκριβα και πολύ υψηλότερα απ’ ότι οι ίδιες υπηρεσίες κοστίζουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Εάν τελικά, στα πλαίσια των προσπαθειών για περαιτέρω μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, η Κυβέρνηση προχωρήσει στην ταυτόχρονη μείωση του αφορολόγητου ορίου και στην αύξηση των συντελεστών των έμμεσων φόρων, θα έχει οξύνει την αδικία του τελευταίου 1,5 έτους, αλλά θα έχει κάνει ένα ακόμη λάθος.
Τα έσοδα τα οποία θα εισπράξει από την αύξηση των άμεσων φόρων, αλλά και την αύξηση των συντελεστών των έμμεσων φόρων, θα είναι τελικά λιγότερα απ’ ότι υπολογίζει, αφού αυτό θα έχει οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης (μείωση έμμεσων φόρων) η οποία τελικά θα προκαλέσει μείωση των αμοιβών (μείωση άμεσων φόρων), σε αύξηση των κοινωνικών δαπανών για τη στήριξη των ανέργων και σε μείωση των εισπράξεων των ασφαλιστικών ταμείων.

Η λύση δεν είναι καινούργια, ούτε και είμαστε οι μόνοι που την αναφέρουμε: Η Κυβέρνηση θα πρέπει -πάση θυσία και ταχύτατα- να περιορίσει το Κράτος. Και παράλληλα, σε όποιο απομείνει, να αυξήσει τη λειτουργικότητά του και την αποτελεσματικότητά του.
Άλλωστε, μετά από τους αποτυχημένους πειραματισμούς του τελευταίου έτους, νομίζουμε ότι το έχει καταλάβει και η ίδια..


Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την επεξεργασία των στοιχείων του 2009, δείτε σχετικό άρθρο της εφημερίδας “ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ”.

Δείτε πλήρη στατιστικά στοιχεία των φορολογικών εσόδων, από το site της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων

(*) Το  Institute for Research in Economic and Fiscal Studies (www.irefeurope.org) είναι ένας ιδιωτικός οργανισμός ο οποίος ιδρύθηκε το 2002 από πολίτες του πανεπιστημιακού και του επιχειρηματικού χώρου. Στοχεύει στη δημιουργία πεδίων έρευνας για τη δημοσιονομική και τη φορολογική πολιτική των ευρωπαϊκών κρατών.


(**) Ο ετήσιος οδηγός “Taxation in Europe” αποτελεί προϊόν συνεργασίας ειδικών φορέων των χωρών που συμμετέχουν. Συντονιστής της ομάδας αυτής είναι ο καθηγητής οικονομικών του Πανεπιστημίου της Aix-en-Provence, κ. Pierre Garello. Από το 2011, ο Σύλλογος ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟΙ, θα συμμετέχει στην ομάδα αυτή και θα καλύπτει τα ζητήματα φορολογίας για την Ελλάδα.

Δείτε τον ετήσιο οδηγό “Taxation in Europe - 2011”


Σημείωση: Οι απόψεις που εκφράζονται στο παρόν άρθρο είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν αναγκαστικά και τις θέσεις του Συλλόγου ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟΙ.