Περιμένοντας το «κλικ»...

ΗΛΙΑΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ

Οι χρηματοοικονομικές εξελίξεις στην Ευρωζώνη μοιάζουν με παγωμένο χαμόγελο που περιμένει με αδημονία το κλικ της φωτογραφικής μηχανής για να χαλαρώσει: Πριν από το ορόσημο των ευρωεκλογών, τα ευρωπαϊκά ομόλογα έχουν «κλειδώσει» σε επίπεδα που χρηματοδοτούν κυβερνήσεις με χαμηλό κόστος-ρεκόρ… Ποσοτικοί και ποιοτικοί δείκτες περιγράφουν μια οικονομία που έχει σταθεροποιηθεί και ανακάμπτει… Oι αγορές παραμερίζουν τις παραφωνίες, και η ΕΚΤ προσπαθεί να καθυστερήσει όσο μπορεί αλλαγές στη νομισματική της πολιτική. Σε μια τέτοια φάση «ανάπαυσης», έχουμε την ευκαιρία να κοιτάξουμε λίγο πίσω.

Το μόνο που απαλύνει το σκάσιμο μιας «φούσκας» είναι μια επόμενη. Αλλιώς, η ύφεση είναι πιο έντονη. Οταν κατέρρευσε η «φούσκα» dot-com στο γύρισμα της χιλιετίας, άρχισαν να φουσκώνουν με κέφι τα στεγαστικά δάνεια υψηλού ρίσκου – και οι τιμές των ακινήτων. Η κατάρρευση και αυτής της «φούσκας» άλλαξε το παιχνίδι: Δεν υπήρχε ζήτηση για άλλα δάνεια, που θα επέτρεπε «φυγή προς τα εμπρός», χρειάστηκε να βάλουν πλάτη οι νομισματικές αρχές. Από την άλλη, οι όποιες δεξαμενές νέου δανεισμού (που ενισχύουν το ΑΕΠ) δεν έμειναν ανεκμετάλλευτες: «Μάζευε κι ας είν’ και ρώγες» – ή έστω φοιτητικά δάνεια.

Ως στόχος, η χρηματοδότηση των σπουδών των νέων είναι κατεξοχήν θετικός. Ετσι, όταν μετά το 2008 κόπηκαν τα εύκολα δάνεια για τους επίδοξους αγοραστές κατοικίας, αυξήθηκαν για επίδοξους φοιτητές. Μόνο τα ομοσπονδιακά φοιτητικά δάνεια σχεδόν δεκαπλασιάστηκαν από το 2007. Αλλά (όπως συνέβη και στο real estate) καθώς τα δάνεια για σπουδές εξαπλώθηκαν, τα πανεπιστήμια αύξησαν τα δίδακτρα και μάλιστα πολύ: σχεδόν 30% κατά μέσο όρο (υπάρχουν πολιτείες στις οποίες η αύξηση ξεπέρασε το 50% μέσα σε έξι χρόνια). Το νέο χρήμα της Fed δεν γέννησε πληθωρισμό στα σούπερ μάρκετ, εκδηλώθηκε όμως στα δίδακτρα. Tην αύξηση της τιμής τους ενίσχυσαν περαιτέρω οι περικοπές στην κρατική χρηματοδότηση των πανεπιστημίων. Πιεσμένες οικονομικά πολιτείες ψαλίδισαν τις δαπάνες στην εκπαίδευση, αφήνοντας τον λογαριασμό στους νέους που βρίσκουν εύκολα δανεικά μεν, αλλά χρειάζεται να χρεωθούν με τα διπλάσια από ό,τι πριν από δέκα χρόνια.

Η λογική του φοιτητικού δανείου λέει ότι με το επιπλέον εισόδημα που θα του εξασφαλίσει η ανώτερη εκπαίδευσή του, ο νέος θα εξοφλήσει αβίαστα στη διάρκεια της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας. Ομως, το παραπάνω σενάριο «έβγαινε» όταν τα δίδακτρα ήταν τα μισά, οι μισθοί ήταν ψηλά και η απασχόληση ενός πτυχιούχου εξασφαλισμένη. Την εποχή της «ωριαίας απασχόλησης» ακόμα και για «μάστερ» και μπροστά στην προοπτική αυξανόμενων επιτοκίων τα επόμενα χρόνια, η αβίαστη αποπληρωμή γίνεται θηλιά διαρκείας.

Η διέξοδος από την κατάρρευση ενέπλεξε τους νέους Aμερικανούς και επιδείνωσε τις συνολικές προοπτικές τους: Στα χαρτιά «επεκτείνουμε την οικονομία δίνοντας τη δυνατότητα στους νέους να σπουδάσουν και να βελτιώσουν τη ζωή τους και την οικονομία». Στην πράξη, «φορτώνουμε τους νέους με υποχρεώσεις που πολύ δύσκολα/λίγοι θα σηκώσουν». Η προοπτική μιας στρατιάς χρεωμένων, εργασιακώς ανασφαλών «επιστημόνων» που μετά βίας τα φέρνουν πέρα, δεν αποτελεί αναπτυξιακή υποθήκη για καμιά οικονομική θεωρία ή χώρα.

Σε μια εποχή που η ανισότητα στη διανομή εισοδήματος απασχολεί περισσότερο και περισσότερους, και αποκτά στιβαρό θεωρητικό υπόβαθρο (βλ. Πικετί), είναι αναγκαίο οι μακροπολιτικές να μην επιτείνουν την υπαρκτή αδικία. Αλλά, όταν βλέπεις τέτοια αποτελέσματα επί των πολιτών της οικονομικής υπερδύναμης, είναι δύσκολο να είσαι αισιόδοξος για την περιφέρειά της, πόσο μάλλον στην περιφέρεια της περιφέρειας. Οι ευρωεκλογές δεν πρέπει να είναι απλώς ευκαιρία για ένα κολακευτικό κλικ, αλλά αφετηρία για ένα ουσιαστικό: προς πολιτικές που μακροχρόνια δεν θα επιδεινώσουν άλλο τη θέση των νέων.

 

 

Πηγη: kathimerini.gr

 

 

10

Διαβάστε το άρθρο από την πηγή του