Η ελευθερία, ο ανταγωνισμός και η γερμανική άποψη

Του Σωτηρη Γεωργανα*

Διαπραγματευόμενος τη διάσωση του κυπριακού τραπεζικού συστήματος, ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Β. Σόιμπλε πρότεινε το μέγεθος των κυπριακών τραπεζών ως ποσοστό του ΑΕΠ να προσεγγίσει τον μέσο ευρωπαϊκό όρο. Παρόμοιες προτροπές και βαριά κριτική για το κυπριακό μοντέλο ακούστηκαν και από κυβερνήσεις που είναι πολύ πιο δημοφιλείς στην ελληνόφωνη κοινή γνώμη. Ποια οικονομική θεωρία όμως επιτάσσει οι χώρες της Ευρωζώνης να λειτουργούν κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του ευρωπαϊκού μέσου όρου, δηλαδή ουσιαστικά να είναι κλώνοι της Γερμανίας; Αν η Κύπρος πρέπει να έχει μικρές (σχετικά) τράπεζες όπως η Γερμανία, πρέπει να παράγει και BMW όπως η Γερμανία;

Η Ευρώπη πάντα ήταν μια ήπειρος με ποικιλομορφία κοινωνικών συστημάτων και αναπτυξιακών προτύπων. Κατά μια ανάλυση, η ίδια η κυριαρχία της Δύσης τους τελευταίους αιώνες οφείλεται ακριβώς στον σκληρό ανταγωνισμό εντός Ευρώπης μεταξύ κρατών με διαφορετικές ιδέες και αντιλήψεις, που οδήγησε στην ταχεία υιοθέτηση και τελικά κυριαρχία των καλύτερων ή έστω παραγωγικότερων ιδεών. Η αυξανόμενη ενοποίηση της ηπείρου φέρνει σύγκλιση των κοινωνικοοικονομικών συστημάτων, αλλά έως σήμερα, παρά τις ευκαιριακές γκρίνιες, κάθε κράτος είχε επί της αρχής την ελευθερία να επιλέγει τον δικό του δρόμο προς την ευημερία. «Ενωμένοι στην ποικιλομορφία» είναι το επίσημο μότο της Ενωσης.

Η κρίση δοκιμάζει την ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής ποικιλομορφίας και την ανοχή του ευρωπαϊκού πυρήνα στη διαφορετικότητα των χωρών-μελών, ειδικά όσων βρίσκονται στην περιφέρεια. Σπανίως έβλεπαν οι Γάλλοι και οι Γερμανοί τις οικονομικές καινοτομίες και ιδιαιτερότητες της περιφέρειας με καλό μάτι. Οι χαμηλοί φόροι από Ιρλανδία μέχρι Λεττονία ήταν συχνά μια απειλή, τουλάχιστον ψυχολογικά, για τον Γερμανό πολίτη που φοβόταν τη διάλυση του κοινωνικού κράτους στην πατρίδα του. Η μετακόμιση βιομηχανιών για αναζήτηση χαμηλότερου εργατικού κόστους και ευνοϊκής φορολογίας, π.χ. από Γερμανία σε Πολωνία αλλά και μεταξύ περιφερειακών χωρών, όπως από Ελλάδα σε Βουλγαρία, ήταν από τους συνηθέστερους μπαμπούλες της τελευταίας δεκαετίας που προκαλούσαν φόβους για «ξεκοίλιασμα» της βιομηχανίας στην «παλιά Ευρώπη». Τυπική απάντηση του ευρωπαϊκού πυρήνα ήταν προτροπές για «εναρμόνιση της φορολογίας» και του κοινωνικού κράτους, δηλαδή για κλωνοποίηση του συστήματός τους στην περιφέρεια. Σήμερα που το κέντρο καλείται -δικαίως ή αδίκως- να πληρώσει για τα προβλήματα της περιφέρειας, είναι αναμενόμενο να ζητάει κάποιους όρους. Το πρόβλημα είναι ότι οι όροι της ευρωπαϊκής αρωγής υπερβολικά συχνά πηγάζουν από προκαταλήψεις και φοβίες αντί για ορθολογικά οικονομικά επιχειρήματα. Οταν αξιώνουμε από την Κύπρο να έχει γερμανικού τύπου χρηματοπιστωτικό τομέα, της στερούμε ένα αναπτυξιακό στήριγμα. Δεδομένου ότι δεν μπορεί η Ενωση να απαιτεί η Κύπρος να είναι στο διηνεκές φτωχότερη της Γερμανίας, τι ακριβώς αναπτυξιακό στήριγμα προσφέρει σε αντάλλαγμα; Περιμένουμε η κυπριακή μεταποίηση να φτάσει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο; Θα φτιάχνει άραγε η Κύπρος τον ίδιο αριθμό αυτοκινήτων κατά κεφαλήν με τη Γερμανία; Και αν δεν επιτρέπουμε στη Λεττονία να έχει χαμηλότερη φορολογία από τον πυρήνα, πώς θα μπορέσει να προσελκύσει αρκετές επενδύσεις (βλ. και την κλασική εργασία του Π. Κρούγκμαν, 1991) ώστε να ξεφύγει από το τέλμα που την έριξε, χωρίς δική της ευθύνη, ο κομμουνισμός;

Γίνεται προφανές ότι η πρόταση του κ. Σόιμπλε είναι αφελής, ακόμα και με βάση τα αρχαιότερα πορίσματα της οικονομικής επιστήμης. Οι χώρες της Ευρωζώνης είναι διαφορετικές, με διαφορετικές δυνάμεις και αδυναμίες. Αυτό δεν είναι κακό από μόνο του, απεναντίας από την εποχή του Ντέιβιντ Ρικάρντο (το 1817, πριν καν την Ελληνική Επανάσταση!) ξέρουμε ότι το συγκριτικό πλεονέκτημα είναι η βάση του εμπορίου και ο καλύτερος λόγος που οι χώρες ωφελούνται από τις διεθνείς συναλλαγές. Αντί να παράγουμε όλοι τα πάντα, κάθε χώρα (ή περιοχή ή άτομο!) ειδικεύεται σε αυτό που μπορεί να κάνει καλύτερα, πουλάει το πλεόνασμα και αγοράζει τα υπόλοιπα προϊόντα που χρειάζεται. Αντί η Κύπρος να παράγει στο νησί τα 10 χιλιάδες αυτοκίνητα που χρειάζεται ετησίως, σε κατ’ ανάγκη μικρά και υποπαραγωγικά εργοστάσια, αφήνει αυτή τη δουλειά σε κεντροευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Το φυσικό/ανθρώπινο κεφάλαιο που εξοικονομείται απασχολείται σε εργασίες που οι Κύπριοι είναι σε καλύτερη θέση να κάνουν από το να παράγουν αυτοκίνητα, όπως στις υπηρεσίες (τουριστικές, χρηματοοικονομικές, διοικητικές).

Ας τονιστεί ότι το συγκριτικό πλεονέκτημα της κάθε χώρας εξαρτάται από γεωγραφικούς, ιστορικούς αλλά και τυχαίους παράγοντες και μπορεί να αλλάζει με τον χρόνο. Στην πραγματικότητα κάθε πολίτης σε μια χώρα μπορεί να συμφέρει να ασχολείται με διαφορετική δραστηριότητα. Το έργο της οικονομικής πολιτικής (είτε ασκείται από εθνικές αρχές είτε υπερεθνικές όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είτε από τον κ. Σόιμπλε) δεν είναι να ωθεί τους πολίτες να ασχολούνται με έναν συγκεκριμένο κλάδο, διαλέγοντας νικητές και χαμένους. Για να έχουμε βέλτιστη κατανομή δραστηριοτήτων, χρειάζονται συνθήκες που επιτρέπουν (α) οι πολίτες να μπορούν να αναγνωρίζουν σε ποιον τομέα έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα, (β) να μπορούν να εισέρχονται εύκολα σε αυτήν τη δραστηριότητα και να αλλάζουν τομείς εύκολα όταν οι συνθήκες αλλάζουν και (γ) να ανταλλάσσουν εύκολα τους καρπούς της εργασίας τους. Η Ευρωπαϊκή Ενωση ξεκίνησε προωθώντας γενναία το τελευταίο σημείο, ελευθερώνοντας το εμπόριο στην ήπειρό μας, και έχει συμβάλει και στο πρώτο, ενισχύοντας τα πανεπιστήμια και την έρευνα. Είναι κρίμα -και πιθανώς άδικο- να αντιστρέφεται η συμβολή της Ενωσης στην ευημερία μας με πολιτικές που βάζουν τα κράτη-μέλη στο κρεβάτι του Προκρούστη και αποτρέπουν τελικά τους πολίτες από το να επιλέγουν την οικονομική δραστηριότητα τους, ελεύθερα και υπεύθυνα.

* Ο κ. Γεωργανάς διδάσκει Eφαρμοσμένη Θεωρία Παιγνίου στο University of London-Royal Holloway.

 

 

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

 

 

8

Διαβάστε το άρθρο από την πηγή του