Αναγκαία η λιτότητα, αλλά σε σωστή δοσολογία

Συνέντευξη του Κεμάλ Ντερβίς στον Γιαννη Παλαιολογο

 

Η Ε.Ε. θα βγει από την κρίση με αύξηση της ζήτησης, λέει ο Κεμάλ Ντερβίς

«Σημαντικό καθήκον» της Βόρειας Ευρώπης χαρακτηρίζει ο Κεμάλ Ντερβίς την ενίσχυση της ζήτησης, που θα συμβάλει καταλυτικά στην έξοδο της Ευρωζώνης από την κρίση. Ο σπουδαίος Τούρκος οικονομολόγος, αντιπρόεδρος σήμερα του φημισμένου ινστιτούτου Brookings στη Ουάσιγκτον και πρώην υπουργός Οικονομίας της Τουρκίας μιλάει για τη λιτότητα στην Ελλάδα, τις ανησυχίες περί εθνικής κυριαρχίας στη Γαλλία, τα τρωτά σημεία της τουρκικής οικονομίας και το αναπτυξιακό κόστος της ανισότητας, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνομιλία.

– Με δεδομένη την εμπειρία σας ως ο υπουργός Οικονομίας που αναζωογόνησε την τουρκική οικονομία μετά την κρίση των αρχών της προηγούμενης δεκαετίας, τι λάθη εντοπίζετε στον τρόπο που οι πρόσφατες ελληνικές κυβερνήσεις αντιμετώπισαν την ελληνική κρίση;

– Η κρίση στην Ελλάδα ήταν το αποτέλεσμα μιας μακράς περιόδου εφαρμογής πολιτικών που παραμελούσαν θεμελιώδεις ανάγκες της οικονομίας, σχετιζόμενες με την ανάπτυξη, τη διαφάνεια, τα δημοσιονομικά. Η διαφορά με την Τουρκία το 2001 είναι ότι η Ελλάδα είναι μέρος της Ευρωζώνης και άρα έχει απολέσει τον έλεγχο της συναλλαγματικής και της νομισματικής πολιτικής. Συνεπώς η σύγκριση μπορεί να φτάσει ώς ένα σημείο μόνο. Και παρότι δεν χωράει αμφιβολία ότι η Ελλάδα πρέπει να καταβάλει μεγάλη προσπάθεια, δεν μπορεί μόνη της να λύσει το πρόβλημα. Η Ευρωζώνη ως σύνολο πρέπει να αντιμετωπίσει τις ανισορροπίες που έχουν ανακύψει. Οταν ορισμένες χώρες έχουν ελλείμματα και άλλες έχουν μεγάλα πλεονάσματα, ξέρουμε από την εποχή του Κέινς ότι πρέπει και οι πλεονασματικές χώρες να συνεισφέρουν στην επίλυση του προβλήματος. Η Βόρεια Ευρώπη έχει σήμερα πλεόνασμα άνω των 500 δισ. ευρώ, μεγαλύτερο από ό,τι είχε ποτέ η Κίνα. Συνεπώς, όσον αφορά τη δυνατότητα να παράγει επαρκή ζήτηση για την Ευρώπη και την παγκόσμια οικονομία, η Βόρεια Ευρώπη έχει έναν σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει – ένα σημαντικό καθήκον, θα έλεγα.

 

Ποιότητα προσαρμογής

– Η Ελλάδα ετοιμάζεται να υπογράψει ένα ακόμα εμπροσθοβαρές πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής. Δεν πιστεύετε ότι πρόκειται για λανθασμένη συνταγή σε μια οικονομία που ήδη βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση;

– Η λιτότητα και η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος είναι αναγκαίες για την Ελλάδα, όπως είναι αναγκαία τα αντιβιοτικά για έναν ασθενή με μια σοβαρή λοίμωξη. Ωστόσο, αν ο ασθενής λάβει τη διπλάσια από τη σωστή δόση, οι παρενέργειες μπορεί να επιδεινώσουν την κατάστασή του. Ανησυχώ ότι η λιτότητα που έχει επιβληθεί, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες χώρες, όπως η Ισπανία, είναι υπερβολικά δραστική. Δεν έχει όμως σημασία μόνο το μέγεθος της δημοσιονομικής προσαρμογής, αλλά και η ποιότητά της, ειδικότερα το πόσο φιλική είναι προς την ανάπτυξη.

– Σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ισπανία έχει υπάρξει η κατάλληλη μέριμνα για την ποιότητα της προσαρμογής;

– Νομίζω ότι προσπαθούν, αλλά τα προσόντα εκείνων που ασχολούνται αποκλειστικά με τη μακροοικονομία δεν επαρκούν. Χρειάζονται ειδικοί που γνωρίζουν συγκεκριμένους κλάδους, τα μικροοικονομικά και τα διαρθρωτικά ζητήματα. Και όταν μιλώ για διαρθρωτικά ζητήματα, δεν εννοώ μόνο την αγορά εργασίας – εννοώ στρατηγικές για την ενέργεια, για τον τουρισμό, τη ναυτιλία, τις τεχνολογίες υψηλής προστιθέμενης αξίας, τα ποιοτικά αγροτικά προϊόντα. Ολα αυτά είναι εξίσου σημαντικά με τους μακροοικονομικούς αριθμούς.

– Τι είδους πολιτικές θα σας έπειθαν ότι η Ευρωζώνη προχωρεί ουσιωδώς στην κατεύθυνση της εξισορρόπησης μεταξύ του πλεονασματικού Βορρά και του ελλειμματικού Νότου;

– Χρειάζονται επεκτατικές πολιτικές και πιο ταχεία αύξηση μισθών στον Βορρά, ιδιαίτερα στη Γερμανία. Το θέμα δεν είναι να δώσουν οι Γερμανοί περισσότερα χρήματα στην Ελλάδα ή την Πορτογαλία, αλλά να έχει η ίδια η Γερμανία πιο ισχυρή εσωτερική ζήτηση. Επιπλέον, ο μέσος πληθωρισμός στην Ευρωζώνη σε μια εποχή δύσκολων διαρθρωτικών προσαρμογών θα μπορούσε να είναι υψηλότερος, π.χ. 3% έναντι του ισχύοντος 2%. Δεν είμαι υπέρ του πληθωρισμού, αλλά πολλοί, μεταξύ των οποίων και αρκετοί στο ΔΝΤ, θεωρούν ότι ο στόχος του 2% είναι υπερβολικά χαμηλός για την Ευρωζώνη. Φυσικά, στο πλαίσιο του στόχου για τον μέσο όρο, οι αυξήσεις τιμών στον Βορρά πρέπει να είναι μεγαλύτερες από αυτές στον Νότο, ώστε να μπορέσει να υπάρξει εξισορρόπηση εντός της Ευρωζώνης.

– Πώς απαντάτε σε όσους λένε ότι η αύξηση του στόχου της ΕΚΤ θα αποσταθεροποιήσει τις προσδοκίες και θα οδηγούσε ενδεχομένως σε εκτός ελέγχου πληθωρισμό;

– Στη σημερινή κατάσταση, με την ανεργία στο 25% στην Ελλάδα και την Ισπανία και σε υψηλά επίπεδα στο σύνολο της Ευρωζώνης, με αποπληθωριστικές τάσεις και μεγάλο μέρος του εργαζόμενου πληθυσμού σε ανασφαλείς συνθήκες εργασίας και με αρκετά χαμηλούς μισθούς στην ίδια τη Γερμανία, δεν βλέπω κίνδυνο πληθωρισμού στον ορίζοντα. Η προτεραιότητα πρέπει να είναι η στήριξη της απασχόλησης και της ανάπτυξης.

 

Ο ρόλος της Γαλλίας

– Εχετε επίσης γράψει πρόσφατα για τον ρόλο της Γαλλίας στα ευρωπαϊκά πράγματα. Είναι κατά τη γνώμη σας το Παρίσι έτοιμο να παραχωρήσει μέρος της κυριαρχίας του επί δημοσιονομικών και τραπεζικών ζητημάτων ώστε να προχωρήσουν οι μεγάλες θεσμικές αλλαγές που απαιτούνται για να επιβιώσει η Ευρωζώνη;

– Η συζήτηση έχει «ανάψει» στη Γαλλία. Ο πρόεδρος Ολάντ έδωσε μόλις προχθές (σ.σ.: την Τετάρτη) μια μακροσκελή συνέντευξη, στην οποία είπε ότι η Γαλλία είναι διατεθειμένη να προχωρήσει σε ενίσχυση της από κοινού κυριαρχίας στην Ευρωζώνη, αλλά ότι κάποιες από τις αποφάσεις της συνόδου κορυφής του περασμένου Ιουνίου, όπως αυτή για την τραπεζική ένωση, πρέπει να προηγηθούν. Η Γαλλία, που αντιμετωπίζει η ίδια σοβαρές οικονομικές δυσκολίες, πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι αυτά τα δύο πάνε μαζί. Οι Γάλλοι ανησυχούν για τη μορφή που θα πάρει η από κοινού κυριαρχία, αλλά πιστεύω ότι κατά βάση είναι έτοιμοι, αρκεί να έχουν επιρροή στις αποφάσεις και να μη λαμβάνονται μόνο από τις βόρειες χώρες και ιδιαίτερα τη Γερμανία.

– Η τουρκική οικονομία εξαρτάται υπερβολικά από ζεστό χρήμα από το εξωτερικό; Πόσο ευάλωτη είναι σε ένα πιθανό αρνητικό σοκ από την Ευρωζώνη;

– Η Τουρκία δεν είναι υπερβολικά ευάλωτη στις εξελίξεις στην Ευρωζώνη, για δύο λόγους: πρώτον, έχει διαφοροποιήσει σημαντικά την εξαγωγική της δραστηριότητα, με την Ευρωζώνη πλέον να απορροφά σημαντικά λιγότερο από το 40% του συνόλου των εξαγωγών· δεύτερον, έχει στενούς οικονομικούς δεσμούς με ορισμένα από τα πιο ισχυρά μέλη της Ευρωζώνης, όπως η Γερμανία. Ωστόσο, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, που έφτασε προ καιρού το 10% του ΑΕΠ, είναι σαφώς ένα τρωτό σημείο. Η εξάρτηση από βραχυπρόθεσμες ροές κεφαλαίων είναι υπερβολικά υψηλή. Παρότι η Τουρκία είναι μια εξαιρετικά δυναμική χώρα, πρέπει τώρα να εστιάσει στην προσέλκυση μακροπρόθεσμων αντί βραχυπρόθεσμων κεφαλαίων. Οσο η ανάπτυξή της εξαρτάται από ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών 9 - 10%, η τουρκική οικονομία παραμένει ευάλωτη.

 

Μεγάλη πρόκληση συντάξεις - εργασιακά

– Στο νέο βιβλίο με τίτλο «Inequality in America», στου οποίου τη συγγραφή συμμετείχατε, καταπιάνεστε με ένα από τα φλέγοντα πολιτικά ζητήματα στη Δύση την εποχή της κρίσης. Εχουμε φτάσει στο σημείο όπου η ανισότητα υπονομεύει τις αναπτυξιακές προοπτικές των οικονομιών;

– Οντως, η ανισότητα έχει φτάσει στο σημείο να υπονομεύει τη βιώσιμη ζήτηση από ευρέα στρώματα της μεσαίας τάξης, ειδικότερα στις ΗΠΑ, αλλά και σε άλλες χώρες, όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και στην Κίνα, παρά τις πολύ διαφορετικές δομές της. Δεν υπάρχει κάποια μαγική λύση του προβλήματος, καθώς αφορά την παγκοσμιοποίηση, την τεχνολογία, την κινητικότητα του κεφαλαίου, αλλά και την επιρροή του χρήματος στην πολιτική και τη μείωση της δύναμης των συνδικάτων. Η άποψη όμως ότι δεν μπορείς να έχεις κοινωνική αλληλεγγύη μαζί με ανάπτυξη είναι βαθιά εσφαλμένη. Η Σουηδία για παράδειγμα είναι μια χώρα που, παρά τις μεταρρυθμίσεις που έχει εφαρμόσει στο κράτος πρόνοιας, παραμένει ένα επιτυχημένο μοντέλο που συνδυάζει εντυπωσιακές οικονομικές επιδόσεις με υψηλά επίπεδα αλληλεγγύης.

– Θεωρείτε ότι η Κεντροαριστερά σήμερα έχει ένα ρεαλιστικό σχέδιο για την αναμόρφωση του κράτους πρόνοιας, που να συνδυάζει την οικονομική βιωσιμότητα με τη στοχευμένη προστασία εκείνων που πραγματικά το έχουν ανάγκη;

– Το θέμα αυτό παραμένει μια μεγάλη πρόκληση. Ενα από τα μεγάλα ζητήματα είναι οι συντάξεις. Πιστεύω ότι αντί να φιλονικούμε για τα συγκεκριμένα όρια ηλικιών συνταξιοδότησης, πρέπει να φανούμε πιο ευέλικτοι. Η εργασιακή εβδομάδα για έναν εργαζόμενο 65 ετών θα μπορούσε να μειωθεί στις 25-30 ώρες. Αλλά οι πιο ηλικιωμένοι μπορούν να προσφέρουν πολλά ακόμα και αρκετοί από αυτούς, με μειωμένο ωράριο και μεγαλύτερη ευελιξία, ίσως να είναι και πιο ευτυχείς αν συνεχίσουν να δουλεύουν. Για παράδειγμα, οι καθηγητές πανεπιστημίου δεν κάνουν μια δουλειά που τους εξαντλεί σωματικά. Η Αριστερά πρέπει να υιοθετήσει τέτοιου είδους ιδέες, αντί να επιμένει άκαμπτα σε κανόνες που ταίριαζαν στην κατάσταση προ 20 ετών. Το μόνο που μένει είναι να βρει τις σωστές πολιτικές.

Συνέντευξη στον Γιαννη Παλαιολογο

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

5

Διαβάστε το άρθρο από την πηγή του