Μύθοι και αλήθειες για τους μισθούς στα ΑΕΙ

Το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης μας ενημέρωσε ότι οι σχεδιαζόμενες περικοπές θα ξεπεράσουν σε ορισμένες περιπτώσεις το 25%, προστιθέμενες στις ήδη κατά 25% μειωθείσες αποδοχές μας την τελευταία τριετία, γνωστού όντος πως αμειβόμαστε με το μισθολόγιο του 2004. Αν εφαρμοσθούν αυτά, η συνολική μείωση των αποδοχών από το 2009 σε ορισμένες κατηγορίες συναδέλφων ίσως ξεπεράσει το 50%.

Οι δραστικές αυτές περικοπές οδηγούν στην περαιτέρω υποβάθμιση και ποιοτική απαξίωση της ανώτατης εκπαίδευσης και της έρευνας στη χώρα. Οι λόγοι είναι πολλοί. Θα περιοριστώ να αναφέρω μερικούς μόνο.

• Καθηγητές όλων των βαθμίδων και ηλικιών φεύγουν με αυξανόμενο ρυθμό για το εξωτερικό και η επιστημονική διασπορά (νέα και ώριμη) έχει εγκαταλείψει κάθε σκέψη επαναπατρισμού, ενώ σημαντικό μέρος 900 νέων επιστημόνων, που εδώ και σχεδόν τρία χρόνια αναμένουν διορισμό, επίσης κατευθύνεται στο εξωτερικό. Τα πανεπιστήμια οδηγούνται με γρήγορους ρυθμούς στη γήρανση και στον μαρασμό.

• Δημιουργείται μείζον πρόβλημα στην απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων (ΕΣΠΑ), λόγω της σημαντικής μείωσης του κόστους των ανθρωποωρών, επομένως και του ύψους των συνολικών ποσών για νέους κυρίως επιστήμονες.

• Θα έχουμε σημαντική μείωση στην προσπάθεια πανεπιστημιακών να δραστηριοποιούνται ως επιστημονικοί υπεύθυνοι σε ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά προγράμματα, πεδίο στο οποίο η ελληνική επιστημονική κοινότητα έχει επιδόσεις σημαντικά υψηλότερες του ευρωπαϊκού μέσου όρου (Βλ. www.ekt.gr/metrics/). Ο συντονισμός θα «αφεθεί» σε άλλες χώρες για ευνόητους λόγους, με σημαντικές οικονομικές και ποιοτικές συνέπειες.

Αυτή την περίοδο διακινείται πάλι ο μύθος ότι «οι πανεπιστημιακοί λαμβάνουν μικρούς μισθούς, γιατί έχουν εισοδήματα και από άλλες πηγές». Ποια είναι λοιπόν η «ψυχρή πραγματικότητα» γύρω από αυτό το πολυσυζητημένο θέμα.

• Πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι 81% των πανεπιστημιακών έχει μοναδικό εισόδημα τον μισθό του. Παράλληλα, υπάρχουν αρκετοί συνάδελφοι που απασχολούνται ως άμισθα μέλη επιτροπών του κράτους, με την πίεση για συμμετοχή να αυξάνεται συνεχώς.

• Σύμφωνα με πρόσφατη σχετική καταγραφή στις επιτροπές ερευνών δύο πανεπιστημίων - «πρωταθλητών» στην άντληση πόρων από ανταγωνιστικά προγράμματα - διαπιστώθηκε ότι μόνο ένα ποσοστό 5% και 2,5% των πανεπιστημιακών αντίστοιχα είχαν επιπλέον εισοδήματα κυρίως από ανταγωνιστικά ή άλλα προγράμματα, που υπερέβαιναν το 80% του μισθού τους, παρατήρηση που αναγωγικά σημαίνει ότι 2%-3% του συνόλου των πανεπιστημιακών μπορεί να θεωρηθεί ως καλά αμειβόμενο από ανταγωνιστικά προγράμματα, πάντα από μη δημόσιους πόρους!

Συμβάλλει αυτό το ποσοστό στην ανάπτυξη της έρευνας και της χώρας; Η απάντηση δεν είναι θετική, απλά γιατί το ποσοστό είναι πολύ μικρό! Για να γίνει κατανοητό, ας δούμε τι σημαίνει ότι ένας πανεπιστημιακός δραστηριοποιούμενος για την προσέλκυση ανταγωνιστικών πόρων εισπράττει, για παράδειγμα, 500 ευρώ τον μήνα την περίοδο τριών-τεσσάρων χρόνων που συνήθως διαρκεί ένα ερευνητικό πρόγραμμα. Γνωρίζουμε - αλλά η κοινωνία αυτό το αγνοεί - ότι πίσω από αυτή τη μικρή συμπληρωματική αμοιβή κρύβονται συνήθως εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ, τα οποία έρχονται από πηγές όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση, ξένες χώρες, διεθνείς οργανισμοί, αλλά και ο εγχώριος και ξένος ιδιωτικός τομέας. Είναι χρήματα των οποίων η διαχείριση γίνεται αποκλειστικά από τις επιτροπές ερευνών των Ιδρυμάτων - οι οποίες παρακολουθούνται συστηματικά από ορκωτούς λογιστές και από τον φορέα-χρηματοδότη -, ενώ τα χρήματα αυτά κατευθύνονται α) στα ταμεία του κράτους ως φόρος, β) στα εισοδήματα του οικείου πανεπιστημίου (15% και άνω), γ) στη χρηματοδότηση θέσεων εργασίας νέων επιστημόνων, υποψηφίων διδακτόρων, μεταδιδακτόρων και συνεργατών, δ) στην αγορά ή συντήρηση εξοπλισμού συνήθως σπάνιου και υψηλής τεχνολογίας, ε) στη συμμετοχή σε συνέδρια, προσκλήσεις ξένων ερευνητών, κτλ. Χωρίς να αναφερόμαστε βέβαια στις αναρίθμητες ώρες που δαπανά ο ίδιος ο πανεπιστημιακός για τη συνεχή παρακολούθηση και τον συντονισμό του προγράμματος.

Αρα είναι προφανές ότι το θέμα της προσέλκυσης ανταγωνιστικών ερευνητικών προγραμμάτων - με μη δημόσιους πόρους - αποτελεί ιδιαίτερα θετικό γεγονός για την ορθολογική ανάπτυξη μιας σύγχρονης χώρας. Ετσι λοιπόν, αντί να κρίνονται αρνητικά άνθρωποι και ολόκληροι κλάδοι από Πολιτεία και κοινωνία, για αυτή τη δραστηριότητά τους, θα έπρεπε οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι με ιδιαίτερα υψηλές επιδόσεις στον χώρο των διεθνών ανταγωνιστικών προγραμμάτων να τιμούνται, όπως ακριβώς πράττει κάθε αναπτυγμένη Πολιτεία που σέβεται τον εαυτό της. Βέβαια στην απαξίωση αυτής της δραστηριότητας έχουν συμβάλει αφενός περιπτώσεις γκρίζας δραστηριότητας, ιδίως τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξης ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων και της ερασιτεχνικής διαχείρισης αυτών, αφετέρου παρωχημένες πλέον αντιλήψεις ισχνών μειοψηφιών συναδέλφων λόγω άγνοιας και όχι μόνο!

Συνοψίζοντας, για το θέμα των ειδικών και μη μισθολογίων καταλήγω στα παρακάτω:

• Βασιζόμενος στη συνταγματική αρχή ότι ορισμένα σώματα απασχολουμένων στον δημόσιο τομέα επιτελούν ένα ειδικό λειτούργημα στον χώρο της νέας γνώσης και της έρευνας, της Υγείας και της Δικαιοσύνης, θα μπορούσα να δεχθώ ότι πρέπει να υπάγονται σε ειδικό μισθολόγιο, όμως αυτό θα πρέπει να είναι ενιαίο για όλες τις ομάδες και να διαμορφώνεται με βάση απαιτούμενα προσόντα, ειδικά καθήκοντα και υποχρεώσεις, που χαρακτηρίζουν την κάθε επί μέρους ομάδα λειτουργών, με αξιοκρατία και διαφάνεια και όχι με εκβιασμούς και αφανείς διαδρομές διαπλοκής γνωστές σε όλους!

• Αναπτύσσοντας τη σκέψη μου με βάση γενικές αρχές, θα διατύπωνα την πιο ανατρεπτική αλλά και κοινωνικά δίκαιη πρόταση προς την Πολιτεία να προχωρήσει στη διαμόρφωση ενός ενιαίου μισθολογίου στη βάση της αξιοκρατίας για όλους τους απασχολουμένους στον στενό και ευρύτερο δημόσιο τομέα, με βάση πάντα τα προσόντα αλλά και τις απαιτήσεις του λειτουργήματος της κάθε επί μέρους ομάδας.

*Ο κ. Νικόλαος Μ. Σταυρακάκης είναι καθηγητής στο ΕΜΠ και πρόεδρος της ΠΟΣΔΕΠ.

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ

5