Νέα «κρατικά ομόλογα με τη στήριξη φόρων» για μετατροπή του περιφερειακού σε ασφαλές χρέος

Των Philip Pilkington και Warren Mosler*



ΤΟ βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη είναι η κρίση του δημόσιου χρέους. Η κρίση αυτή έχει προκαλέσει τεράστια ζημιά στην Ευρώπη – πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά. Όπως έχουν δείξει οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις, η εμπιστοσύνη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τα θεσμικά της όργανα βρίσκεται στο χαμηλότερο δυνατό σημείο, με πολλούς πολίτες να αμφισβητούν ανοιχτά την πορεία του ευρωπαϊκού σχεδίου.

Τα βασικά ζητήματα που τέθηκαν και από τις δύο πλευρές στον δημόσιο διάλογο για την πορεία της ΕΕ είναι αυτά της εθνικής κυριαρχίας και της ευθύνης. Οι πληθυσμοί των πλουσιότερων ευρωπαϊκών χωρών επιμένουν ότι οι αναξιοπαθούσες περιφερειακές χώρες πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για το δημόσιο χρέος τους και να σταματήσουν να βασίζονται σε διασώσεις από την ΕΕ.

Από την άλλη μεριά, οι πολίτες στις χώρες της περιφέρειας δυσανασχετούν όλο και περισσότερο για την απώλεια της δημοσιονομικής κυριαρχίας που έχει προκύψει από τις διασώσεις και τα συνακόλουθα μέτρα λιτότητας. Στις πιο ακραίες περιπτώσεις αυτή η δυσανασχέτηση μεταφράστηκε σε πολιτικό κάλεσμα για αποχώρηση των χωρών τους από την ευρωζώνη, μια κατάληξη που θα ήταν καταστροφική για το ευρωπαϊκό πρότζεκτ στο σύνολό του.

Η ιδανική λύση θα ήταν αυτή που θα ικανοποιούσε και τις δύο πλευρές – δηλαδή μια λύση που θα επέτρεπε στις χώρες-μέλη να διατηρήσουν την εθνική τους κυριαρχία και να επιστρέψουν στις αγορές ώστε να μη χρειάζεται να βασίζονται πλέον στην υπόλοιπη Ευρώπη για διασώσεις. Την ίδια στιγμή, θα πρέπει επίσης να εξασφαλίσουμε ότι το ενιαίο νόμισμα θα παραμείνει άθικτο. Πιστεύουμε ότι έχουμε μια τέτοια λύση μέσω μιας ξεχωριστής χρηματοοικονομικής καινοτομίας.



Τα αίτια της κρίσης

Η ρίζα της κρίσης του χρέους βρίσκεται στο γεγονός ότι οι επενδυτές ανησυχούν σήμερα για το δημόσιο χρέος των χωρών στην περιφέρεια της ευρωζώνης. Ανησυχούν ότι οι χώρες αυτές μπορεί να χρεοκοπήσουν και πως θα χάσουν συνεπώς τα χρήματά τους. Αυτή η ανησυχία οδηγεί τους επενδυτές να απαιτούν μεγαλύτερες «αποδόσεις» ή επιτόκια στα κρατικά ομόλογα των περιφερειακών χωρών. Αλλά όταν τα επιτόκια αυξάνονται πάρα πολύ οι εν λόγω χώρες υποφέρουν αφόρητα κάτω από το βάρος του αυξανόμενου όγκου του χρέους και μπορεί να οδηγηθούν σε κατάσταση αδυναμίας εξόφλησης του χρέους προς τους πιστωτές. Σε μια τέτοια περίπτωση η χώρα οφειλέτης μπορεί να ζητήσει κάποια μορφή διάσωσης από τους εταίρους της είτε μέσω ενός ταμείου που έχει δημιουργηθεί ειδικά για ένα τέτοιο σχέδιο διάσωσης είτε μέσω του αιτήματος να αγοράσει μέρος αυτού του χρέους η κεντρική τράπεζα από τη δευτερογενή αγορά. Και τα δύο αυτά σενάρια έχουν ήδη ενεργοποιηθεί και προκάλεσαν ένταση και σύγκρουση σε όλη την Ευρώπη.

Θα θέλαμε να επιστήσουμε την προσοχή στο γεγονός ότι τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης δεν έχουν τη δυνατότητα να εκδώσουν ευρώ και ότι οι χώρες που εκδίδουν το δικό τους νόμισμα δεν αντιμετωπίζουν αυτού του είδους τα προβλήματα. Ένα καλό παράδειγμα είναι η Ιαπωνία, η οποία έχει τη μεγαλύτερη αναλογία χρέους-ΑΕΠ στον αναπτυγμένο κόσμο – κυμαίνεται πάνω από το 220%, αλλά τα επιτόκια αποπληρωμής του χρέους της είναι από τα χαμηλότερα στον κόσμο (1,04% για τα 10ετή ομόλογα τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο).

Εξέχουσες προσωπικότητες όπως ο Alan Greenspan και ο Paul Krugman έχουν υπογραμμίσει ότι ο λόγος που οι χώρες που εκδίδουν το δικό τους νόμισμα έχουν χαμηλό κόστος εξυπηρέτησης χρέους οφείλεται στο γεγονός ότι έχουν πάντα τη δυνατότητα να αποπληρώσουν τα κρατικά χρέη τους – κι αυτό επειδή μπορούν πάντα να δημιουργήσουν χρήμα για να καλύψουν τις συμβατικές τους υποχρεώσεις. Και το γεγονός ότι έχουν αυτή τη δυνατότητα επιτρέπει στις αποδόσεις των ομολόγων τους να παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα ακόμη και όταν το χρέος τους φτάνει σε σχετικά υψηλά επίπεδα.

Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι εάν κάποια από τις περιφερειακές χώρες επιθυμούσε να εκδώσει το δικό της νόμισμα θα έπρεπε να φύγει από το ευρώ, μια πολιτική επιλογή για την οποία δεν υπάρχει καμία πολιτική στήριξη.



Πιστοληπτική αξιοπιστία

Αυτό που αναζητούν οι επενδυτές είναι η διαβεβαίωση ότι θα πληρωθούν. Στις αγορές αυτό αναφέρεται ως «πιστοληπτική αξιοπιστία». Οι επενδυτές αναζητούν ασφαλή περιουσιακά στοιχεία, τα οποία θεωρούν ότι αποτελούν «καλό χρήμα». Επομένως, αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να μετατρέψουμε το περιφερειακό χρέος σε ασφαλές χρέος, ενώ:

1.  οι χώρες της περιφέρειας θα παραμείνουν χρήστες του ευρώ και

2.  χωρίς την ανάγκη να ενεργοποιηθεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ως δανειστής έσχατης ανάγκης.

Προτείνουμε ότι μια απλή λύση στο πρόβλημα αυτό θα είναι να επιτρέψουμε στις περιφερειακές χώρες να αρχίσουν την έκδοση ενός νέου τύπου κρατικού χρέους. Ονομάζουμε αυτό το είδος χρέους «ομόλογα με τη στήριξη φόρων». Αυτά τα χρεόγραφα θα είναι παρόμοια με τα σημερινά κρατικά ομόλογα, αλλά θα περιλαμβάνουν μια ρήτρα που θα υπογραμμίζει ότι εάν η χώρα που εκδίδει τα ομόλογα προχωρήσει σε αθέτηση πληρωμών –και μόνον εάν συμβεί αυτό– τα συγκεκριμένα ομόλογα θα είναι αποδεκτά για την πληρωμή φόρων στο εσωτερικό της.



Πώς θα λειτουργούν

Αν ένας επενδυτής κατέχει, για παράδειγμα, ιρλανδικά ή ελληνικά κρατικά ομόλογα αξίας 1.000 ευρώ και η ιρλανδική ή η ελληνική κυβέρνηση χάσει κάποια πληρωμή δόσεων στους τόκους ή στο αρχικό κεφάλαιο, ο επενδυτής μπορεί απλά να χρησιμοποιήσει το ομόλογο για να καταβάλει πληρωμές φόρων προς την ιρλανδική ή την ελληνική κυβέρνηση για το ποσό των 1.000 ευρώ.

Εάν ο επενδυτής είναι ξένος κάτοχος του χρέους και η κυβέρνηση χάσει κάποια δόση, ο επενδυτής μπορεί απλά να πουλήσει το χρέος σε μια ιρλανδική ή ελληνική τράπεζα (ίσως με μια μικρή απώλεια – ας πούμε της τάξης των 5 ευρώ), η οποία θα μπορούσε στη συνέχεια να χρησιμοποιήσει τα ομόλογα για να πληρώσει τους φόρους των πελατών της σε αντάλλαγμα για τα ευρώ των πελατών της.

Το βασικό σημείο εδώ όμως είναι ότι από τη στιγμή που ο φόρος που στηρίζει αυτά τα ομόλογα θα έχει ένα απόλυτο κατώτατο όριο κάτω από το οποίο η αξία του περιουσιακού στοιχείου δεν θα μπορούσε να πέσει, και επειδή τα ομόλογα πληρώνουν σχετικά καλό επιτόκιο, δεν θα υπάρχει κίνδυνος πραγματικής απώλειας και κανένας λόγος να τα αποχωριστεί κανείς – και ως εκ τούτου τα ομόλογα αυτά μπορεί να μη χρησιμοποιηθούν ποτέ για την εξόφληση φόρων.

Τα συγκεκριμένα ομόλογα διαβεβαιώνουν τους επενδυτές ότι αποτελούν «καλό χρήμα» ανεξαρτήτως των περιστάσεων. Αυτό θα οδηγήσει σε χαμηλότερα επιτόκια για τα ομόλογα και θα εξασφαλίσει ότι οι περιφερειακές χώρες δεν θα οδηγηθούν σε χρεοκοπία.

Οι αποδόσεις των νέων ομολόγων θα πρέπει να οριστούν από τις αγορές. Πιστεύουμε ότι αυτές οι αποδόσεις θα αντανακλούν τον χαμηλό κίνδυνο που θα συνδέεται με τα νέα ομόλογα και θα είναι σημαντικά χαμηλότερες από τις αποδόσεις που απαιτούνται αυτή τη στιγμή από τις αγορές. (Συμβουλεύουμε να εκδοθούν τα νέα ομόλογα με επιτόκιο καθορισμένο στο επίπεδο του διατραπεζικού προσφερόμενου επιτοκίου για το ευρώ προσαυξημένο κατά 3% σε κυμαινόμενη βάση και στη συνέχεια να αφεθεί η ρύθμιση της τιμής στην αγορά).

Θεωρούμε ότι αυτή είναι η πιο καθαρή και αποτελεσματική λύση για την τρέχουσα κρίση χρέους στην ευρωζώνη. Ωστόσο, είναι μια λύση που έχει αποσπάσει ελάχιστη προσοχή από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας ή από την πολιτική τάξη. Τα ομόλογα που προτείνουμε θα μπορούσαν να αποτελέσουν την αφετηρία για μια νέα προσέγγιση στο θέμα του κρατικού χρέους στην Ευρώπη, μια προσέγγιση όπου η επιθυμία για εθνική κυριαρχία είναι ισορροπημένη από την ανάγκη να αναλάβουν οι χώρες την ευθύνη για τις πράξεις τους χωρίς να ζητούν τη βοήθεια άλλων κυβερνήσεων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ιρλανδός υπουργός οικονομικών Brian Hayes έχει ήδη εκδηλώσει ενδιαφέρον για τη συγκεκριμένη πρόταση και αναμένεται να συναντηθεί με τους συγγραφείς τις επόμενες εβδομάδες.



*Ο Philip Pilkington είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας με έδρα το Δουβλίνο. Ο Warren Mosler είναι ανώτατος οικονομικός σύμβουλος του προέδρου της Γερουσίας στις Παρθένους Νήσους των ΗΠΑ και ένας από τους κύριους ιδρυτές της Σύγχρονης Νομισματικής Θεωρίας. Οι συγγραφείς παρουσίασαν πρόσφατα την ιδέα αυτή, για πρώτη φορά, σε επίσημο κείμενό τους που δημοσιεύθηκε από το Levy Economics Institute του Κολεγίου Bard στη Νέα Υόρκη

Πηγή: ΕΞΠΡΕΣ

5