Χρηματοδότηση Κομμάτων: Σημεία συμφωνίας και διαφωνίας των κομμάτων - Οι προτάσεις του κ. Γιαννίτση

Υπόμνημα το οποίο περιγράφει τις βασικές προτάσεις των κομμάτων, τα συμπεράσματα από την εξέτασή τους και τα δικά του συμπεράσματα και προτάσεις από τη συνολική εξέταση του θέματος, κατέθεσε την Τρίτη 14 Φεβρουαρίου, στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, ο Υπουργός Εσωτερικών κ. Τάσος Γιαννίτσης. (Δείτε το Υπόμνημα)

Παράλληλα επεσήμανε ότι, “υπό τις παρούσες συνθήκες και εν όψει εκλογών, δεν μπορούμε να πάμε σε νομοθετική πρωτοβουλία για το πολιτικό χρήμα”. Ο κ. Γιαννίτσης αποσαφήνισε ότι τυχόν νομοθετική πρωτοβουλία προ εκλογών θα μπορούσε να υπάρξει, υπό δυο προϋποθέσεις: ότι “οι αλλαγές αυτές δεν θα είναι οριακές και δευτερεύουσες” και ότι “η κοινοβουλευτική πλειοψηφία που στηρίζει την κυβέρνηση, θα θελήσει να κινηθεί μια τέτοια νομοθετική πρωτοβουλία προ των εκλογών”.

Επιγραμματικά, ο κ. Γιαννίτσης προτείνει:

• τη μείωση κατά 20% της κρατικής επιχορήγησης προς τα κόμματα
• την καταβολή της χρηματοδότησης με βάση τον απολογισμό των τακτικών εσόδων του Προϋπολογισμού και όχι τον προϋπολογισμό (αφού ο προϋπολογισμός των δαπανών είναι συνήθως υπερκτιμημένος)
• τη μείωση της προεκλογικής χρηματοδότησης των κομμάτων και την καταβολή της άπαξ κάθε τέσσερα χρόνια
• τη διευθέτηση των οφειλών των κομμάτων προς τις τράπεζες μέσω μιας συμφωνίας μεταξύ κομμάτων, τραπεζών και υπουργείου Οικονομικών για ρύθμιση αποπληρωμής των δανείων τους, δίχως πάντως το δημόσιο να αναλάβει ρόλο εγγυητή.

Με βάση το υπόμνημα του κ. Γιαννίτση, από τη μέχρι σήμερα εξέταση του θέματος, από τις προτάσεις των κομμάτων και το μέχρι σήμερα διάλογο στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, προκύπτει ότι:

Τα σημεία σύμπτωσης μεταξύ των κομμάτων
α. Η κρατική χρηματοδότηση των κομμάτων πρέπει να αποτελεί βασική πηγή εσόδων για τα πολιτικά κόμματα, καθώς με τον τρόπο αυτό διαφυλάσσεται η πολιτική τους αυτονομία και περιορίζεται ο κίνδυνος αθέμιτων εξαρτήσεών τους.
β. Αναγνωρίζεται η ανάγκη συμβολής των πολιτικών κομμάτων στην προσπάθεια που καταβάλει το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας για την σταθεροποίηση της οικονομίας. Υπάρχει προβληματισμός για το ύψος της χρηματοδότησής τους.
γ. Το σύνολο των κομμάτων συμφωνεί με τον υπολογισμό του ποσοστού χρηματοδότησης σε απολογιστική βάση, δηλαδή με κριτήριο τα έσοδα που πραγματικά εισπράχθηκαν και όχι αυτά που προϋπολογίστηκαν ως έσοδα στον προϋπολογισμό.
δ. Από το σύνολο των κομμάτων κρίνεται σκόπιμο να διερευνηθούν οι δυνατότητες ενίσχυσης των κομμάτων με παροχές σε είδος (με έμφαση το θέμα του χρόνου προβολής στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα).
ε. Αναγνωρίζεται κατ` αρχήν η ανάγκη ενίσχυσης της ιδιωτικής χρηματοδότησης των κομμάτων με όρους διαφάνειας. Ωστόσο, αντιμετωπίζεται μάλλον αρνητικά από την πλειοψηφία, αν όχι το σύνολο των κομμάτων, η δημοσιοποίηση των ονομάτων των προσώπων που χρηματοδοτούν τα πολιτικά κόμματα με μικρά ποσά.
στ. Αναγνωρίζεται η ανάγκη να τεθεί φραγμός στη χρησιμοποίηση της κρατικής χρηματοδότησης ως εγγύησης για τη σύναψη δανείων με τράπεζες, είτε πλήρως, είτε για διάστημα που θα ξεπερνά το τρέχον ή τα δύο έτη. Ταυτόχρονα υποστηρίζεται η ανάγκη διευθέτησης των υφιστάμενων χρεών στις τράπεζες.

Οι διαφωνίες μεταξύ των κομμάτων
α. Το ζήτημα ενδεχόμενης διεύρυνσης του ελεγκτικού μηχανισμού γεννά ισχυρές αντιδράσεις. Το ίδιο ισχύει και σε σχέση με το συναφές ζήτημα της δυνατότητας του ελεγκτικού μηχανισμού να έχει πρόσβαση στα στοιχεία των φυσικών προσώπων που συνεισφέρουν στην χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων.
β. Διαφωνία μεταξύ των κομμάτων ανακύπτει όσον αφορά τη συνάρτηση της κρατικής χρηματοδότησης είτε από τη συμμετοχή του εκλογικού σώματος στην εκλογική διαδικασία, είτε από το ύψος της ιδιωτικής χρηματοδότησης, είτε από την πορεία του δημοσιονομικού ελλείμματος.
γ. Διαφορετικές απόψεις εκφράζονται επίσης για το ζήτημα της δυνατότητας χρηματοδότησης των κομμάτων από νομικά πρόσωπα, της υιοθέτησης φοροαπαλλαγών για τις ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις, αλλά και της συμμετοχής των κομμάτων σε επιχειρήσεις.

Τα σημεία συμφωνία στις θέσεις των κομμάτων
α. Στο ύψος της μείωσης της κρατικής χρηματοδότησης για τα επόμενα χρόνια
β. Στον τρόπο της εφεξής καταβολής της κρατικής χρηματοδότησης.
γ. Στην ενίσχυση της ιδιωτικής χρηματοδότησης με όρους διαφάνειας.
δ. Στους όρους της επιτρεπόμενης τραπεζικής δανειοδότησης των κομμάτων, ίσως και στον τρόπο ρύθμισης των υφιστάμενων χρεών προς τις τράπεζες.

Οι προτάσεις του Υπουργού Εσωτερικών κ. Τάσου Γιαννίτση

Οι προτάσεις του κ. Γιαννίτση, όπως καταγράφονται στο υπόμνημά του, είναι:

Κρατική χρηματοδότηση
Η κρατική χρηματοδότηση οφείλει να παραμείνει βασική πηγή χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων. Τούτο συνάδει με την παγιωθείσα και μη αμφισβητούμενη σχετική πρακτική στις περισσότερες χώρες του κόσμου στις οποίες λειτουργεί δημοκρατικό κοινοβουλευτικό πολίτευμα και πάντως σε όλες τις χώρες της Ε.Ε.
Η διατήρηση ωστόσο της κρατικής χρηματοδότησης ως βασικής πηγής εσόδων για τα πολιτικά κόμματα πρέπει σήμερα να λάβει σοβαρά υπόψη της τη διαμορφωθείσα κοινωνικοοικονομική κατάσταση και βεβαίως τις δημοσιονομικές μας δυνατότητες. Ιδιαίτερα πρέπει να λάβει υπ’ όψη ότι κάθε κοινωνική ομάδα έχει υποστεί σοβαρές θυσίες λόγω των δημοσιονομικών και άλλων ανισορροπιών και το ερώτημα αν τα κόμματα θα εξαιρεθούν από αντίστοιχη θυσία είναι ένα ανοικτό ερώτημα.
Έτσι στο πλαίσιο αυτό:

α. Προτείνεται η διαμόρφωση της κρατικής χρηματοδότησης όχι ως ποσοστό επί των τακτικών εσόδων του προϋπολογισμού, όπως ισχύει σήμερα, αλλά ως συγκεκριμένο ποσό που καθορίζεται ονομαστικά στο νόμο. Το ποσό θα παραμένει σταθερό για μια πενταετία. Το ποσό αυτό σε κάθε περίπτωση δεν θα μπορεί να ξεπερνά το ύψος της χρηματοδότησης που θα ελάμβαναν τα κόμματα εάν διατηρούνταν η υφιστάμενη σήμερα ρύθμιση. Επομένως αν τα τακτικά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού ήθελε μειωθούν σε τέτοιο βαθμό ώστε το τυχόν καθορισθέν διά νόμου απόλυτο μέγεθος επιχορήγησης να ξεπερνά σε ύψος το ποσό που θα ελάμβαναν τα κόμματα με την σημερινή ρύθμιση, η τελευταία θα λειτουργεί ως ανώτατο όριο για την κρατική χρηματοδότηση.

β. Το ύψος του ποσού της επιχορήγησης να διαμορφωθεί με βάση τα έσοδα που θα εισέπρατταν τα κόμματα εάν η υφιστάμενη ρύθμιση εφαρμοζόταν απολογιστικά για τα έτη 2010 και 2011 μειούμενο κατά ένα ποσοστό που θα μπορούσε να συμφωνηθεί μεταξύ των κομμάτων. Κατά την άποψη του υπουργού η μείωση αυτή θα μπορούσε να προσεγγίζει το 20%. Κάνοντας ένα πρόχειρο υπολογισμό το ποσό που θα προέκυπτε θα ανερχόταν σε περίπου 40 εκ ευρώ τακτικής κρατικής χρηματοδότησης ετησίως.

γ. Προτείνεται να μειωθεί η χρηματοδότηση των κομμάτων για έρευνα και επιμόρφωση κατά ποσοστό 30% για όσο διάστημα ο κρατικός προϋπολογισμός είναι ελλειμματικός.

δ. Σε ότι αφορά την έκτακτη προεκλογική χρηματοδότηση των κομμάτων προτείνεται αυτή να χορηγείται άπαξ κάθε τέσσερα χρόνια, που αποτελεί τον συνταγματικά προβλεπόμενο χρόνο διενέργειας εκλογών, με αφετηρία τις προσεχείς εκλογές, και να μην παρακολουθεί τον ασταθή πολιτικό κύκλο της χώρας, γεγονός που αυξάνει υπέρμετρα το κόστος των εκλογικών αναμετρήσεων. Ως προς το ύψος του προτείνεται να καθοριστεί ονομαστικά ως συγκεκριμένο (ονομαστικό) ποσό, το οποίο να είναι κατά ένα ποσοστό χαμηλότερο από αυτό που θα χορηγούνταν σήμερα με βάση την ισχύουσα νομοθεσία.

ε. Υπό διαφορετικές συνθήκες θα μπορούσε να εξεταστεί αν ένα τμήμα (π.χ. το ¼) της κρατικής χρηματοδότησης θα μπορούσε να είναι συνάρτηση της συμμετοχής του εκλογικού σώματος στις εκλογές (με κριτήριο το ποσοστό των έγκυρων ψηφοδελτίων). Πιο συγκεκριμένα, θα καθοριζόταν ένα ποσοστό έγκυρων ψηφοδελτίων ως όριο για τη χορήγηση του συνόλου της κρατικής χρηματοδότησης. Εφόσον τα έγκυρα ψηφοδέλτια υπολείπονται του ορίου αυτού κατά 5%, 10%, 15% κ.ο.κ., θα μπορούσε να μειώνεται αναλόγως και το ύψος της κρατικής χρηματοδότησης. Ως σημείο εκκίνησης θα μπορούσε να τεθεί ο αριθμός των έγκυρων ψηφοδελτίων κατά τις τελευταίες γενικές εκλογές (ποσοστό εγκύρων περί το 67%). Αντιστρόφως θα μπορούσε να αυξάνεται το ποσό της κρατικής χρηματοδότησης εφόσον τα έγκυρα ψηφοδέλτια υπερβαίνουν το τιθέμενο όριο. Λόγω της συγκυρίας, η πρόταση αυτή μπορεί να αφεθεί για εύθετο χρόνο.

στ. Η καταβολή της κρατικής χρηματοδότησης να διενεργείται τμηματικά σε τέσσερις δόσεις, ανά τρίμηνο και σε δήλες ημερομηνίες

ζ. Ως προς το ζήτημα των δημόσιων παροχών σε είδος οφείλω να εκφράσω την επιφύλαξή μου για την υποχρεωτική δέσμευση χρόνου προβολής στα ιδιωτικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα πέραν της προεκλογικής περιόδου, καθώς ανακύπτουν ζητήματα ελευθερίας του τύπου. Επίσης, θεωρώ ότι η όποια δημόσια παροχή σε είδος προς τα κόμματα θα πρέπει να συνυπολογίζεται ως ποσό στο ύψος της χορηγούμενης κρατικής χρηματοδότησης (π.χ. αποσπασμένοι δημόσιοι υπάλληλοι, τηλεπικοινωνιακές ή άλλες υπηρεσίες). Το θέμα πάντως απαιτεί επεξεργασία πριν φτάσει να οριστικοποιηθεί κάποια άποψη.

Η ιδιωτική χρηματοδότηση των κομμάτων
Για το θέμα της ιδιωτικής χρηματοδότηση των κομμάτων, ο κ. Γιαννίτσης πρότεινε, «στον βαθμό που η κρατική χρηματοδότηση ήθελε περιοριστεί, είναι σημαντικό να υπάρξει ευελιξία στην ιδιωτική χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων». Όπως ανέφερε «σε πολλές χώρες αυτό θεωρείται ένδειξη της εδραίωσης σχέσεων εμπιστοσύνης με τους πολίτες, εφόσον πληρούνται επαρκείς όροι διαφάνειας που δεν θίγουν βέβαια την εσωτερική λειτουργία των κομμάτων».
Στο πλαίσιο αυτό, όπως είπε:
α. Υπάρχει συμφωνία για τη διατήρηση του υφιστάμενου καθεστώτος ιδιωτικής χρηματοδότησης ως προς τα φυσικά πρόσωπα τόσο σχετικά με το ύψος και τους όρους της εκ μέρους τους χρηματοδότησης όσο και σχετικά με τα ζητήματα δημοσιότητας.
β. Προτείνεται η αναγνώριση της δυνατότητας χρηματοδότησης των κομμάτων από νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου με την προϋπόθεση ότι η χρηματοδότηση αυτή είναι οπωσδήποτε ονομαστικοποιημένη και δημοσιοποιείται στο διαδίκτυο εφόσον ξεπερνά ένα ορισμένο όριο.
γ. Θα μπορούσαν να διερευνηθούν οι προϋποθέσεις αξιοποίησης σύγχρονων μορφών οικονομικής εξόρμησης όπως μέσω τηλεφώνου ή του διαδικτύου.
δ. Θα μπορούσε να αναγνωρίζεται δυνατότητα λήψης από τα κόμματα παροχών σε είδος από ιδιώτες, όπως λ.χ. η παραχώρηση της χρήσης ακινήτου. Σε κάθε περίπτωση η παροχή σε είδος πρέπει να είναι ονομαστικοποιημένη, ώστε να υπάρχει διαφάνεια.

Ο έλεγχος των οικονομικών των κομμάτων
Οι προτάσεις του υπουργού Εσωτερικών για την διαδικασία ελέγχου των οικονομικών των κομμάτων, είναι:
α. Δεν είναι σκόπιμη μια ανατροπή της σχέσης κοινοβουλευτικής και δικαστικής εκπροσώπησης στην Επιτροπή Ελέγχου. Ωστόσο θα μπορούσε να εξεταστεί η συμμετοχή 1-2 μη κοινοβουλευτικών προσώπων στην Επιτροπή Ελέγχου, ώστε να μην δίδεται η εικόνα ταύτισης ελεγκτή και ελεγχόμενου. Κατά την άποψη μου, μπορεί να διερευνηθεί η δυνατότητα συμμετοχής έμπειρων σε ζητήματα οικονομικών ελέγχων επιστημόνων. Ταυτόχρονα θα πρέπει να καταστεί απολύτως σαφές ότι η Επιτροπή Ελέγχου μπορεί να συνεργάζεται με οποιαδήποτε ελεγκτική αρχή κρίνει αναγκαίο και στους ελέγχους που διενεργούνται για λογαριασμό της δεν μπορεί να προβληθεί το οποιοδήποτε τραπεζικό, χρηματιστηριακό ή φορολογικό απόρρητο.
β. Τα αποτελέσματα των ελέγχων της Επιτροπής θα πρέπει να δημοσιοποιούνται στο διαδίκτυο με τρόπο και σε χρόνο που η ίδια η Επιτροπή κρίνει.

Τραπεζική δανειοδότηση
Για το κρίσιμο ζήτημα των οφειλών των κομμάτων προς τις πιστώτριες τράπεζες ο κ. Γιαννίτσης υπογράμμισε ότι «η αντιμετώπισή του είναι μεν αναγκαία, καθώς επηρεάζει τη ομαλή τους λειτουργία και αποτελεί ένα επιπλέον πεδίο σφοδρής κριτικής από τους πολίτες, ωστόσο απαιτεί τη συνεργασία του υπουργείου Οικονομικών» και αποσαφήνισε ότι «οι όποιες προτάσεις τελούν υπό την αίρεση της προηγούμενης συνεννόησης με το προαναφερθέν υπουργείο».
Με την επιφύλαξη αυτή, η πρόταση που κατέθεσε για τα ήδη συναφθέντα δάνεια είναι να υπάρξει μια συμφωνία μεταξύ κομμάτων, υπουργείου Οικονομικών και τραπεζών που έχουν δανείσει κόμματα. Τα κεντρικά στοιχεία της συμφωνίας θα ήταν τα εξής:
α. Το 60% των εκάστοτε επιχορηγήσεων θα παρακρατείται και θα καταβάλλεται από το Δημόσιο στις τράπεζες μέχρι την πλήρη αποπληρωμή του υπολοίπου του δανείου.
β. Η συμφωνία αυτή επ’ ουδενί δεν θα αποτελεί εγγύηση ανάληψης του δανείου από το Δημόσιο.
γ. Η συμφωνία αυτή σε καμιά περίπτωση δεν θα ερμηνευτεί ότι μπορεί να επηρεάσει με οποιονδήποτε τρόπο μελλοντικές κυβερνητικές αποφάσεις σχετικές με τη χρηματοδότηση των κομμάτων.
δ. Ταυτόχρονα θα υπάρχει απαγόρευση της σύναψης νέων δανείων με εγγύηση την κρατική χρηματοδότηση έως ότου τα κόμματα που υπαχθούν στην εν λόγω ρύθμιση αποπληρώσουν τα χρέη τους.
ε. Πέραν αυτών, τα κόμματα δεν θα μπορούν να εκχωρούν ως εγγύηση στις τράπεζες για πρόσθετο δανεισμό την κρατική επιχορήγηση πέραν του τρέχοντος ημερολογιακού έτους.
Υπενθυμίζεται ότι οι οφειλές των κομμάτων προς τις τράπεζες ξεπερνούν τα 240 εκ. ευρώ.

Σημειώνεται ότι ο Σύλλογος ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟΙ έχει εκπονήσει ειδική μελέτη για το ζήτημα της χρηματοδότησης των κομμάτων (Το Κόστος της Δημοκρατίας - Μέρος Α’: Η Χρηματοδότηση των Κομμάτων), την οοία έχει διανείμει στα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, στα μέλη της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας και στους βουλευτές. Τη μελέτη αυτή χρησιμοποίησε ο κ. Γιαννίτσης στη σύνταξη του υπομνήματος που κατέθεσε στην παραπάνω Επιτροπή στις 31/1/2012.